“Øèíý ¯ð” íèéãýìëýãýýñ çàðëàñàí “Àìåðèêèéí íýãäñýí óëñûã õýí ñàéí ìýäýõ âý?” ìýäýýëëèéí óðàëäààíä

Àìåðèê

(ýññý)

Àìåðèê. ªâºðìºö ñîäîí ýíý íýð îþóí óõààíò äýëõèéí ýçäèéí ñýòãýõ¿éä õýðõýí òºñººëºãäíºì áèëýý. ÝÐÕ ×ªËªª õýìýýí òîäîîñ òîä èðãýíøíýì. Èéí õ¿ñýìæëýõ èòãýë èðãýí íàäàä áóé.

Õðèñòîôîð Êîëóìáûí ýíä¿¿ðñýí íýýëòýýñ ýðõ ÷ºëººíèé ýðýë÷äèéí ýçýíò ã¿ðýí öîãöîëòîë ýð çîðèã, àëäàð ãàâúÿàã ýãýë õ¿ì¿¿ñ õýðõýí á¿òýýñýí ò¿¿õèéã øàãøìóé, áàõàäìóé. Øèíý òèâ õ¿ñëèéí äóóäëàãà áîëîí ãÿëàëçàæ àñàí òýì¿¿ëýë ºíºº ÷ õýâýýð. Óóãóóë èðãýäèéí ñî¸ë èðãýíøèë, çàí çàíøëûã øèíýýð ñóóðüøèã÷èä ºíºº áàðàã ¿ëäýýãýýã¿é àâ÷ ãàçàð îðîí, óóë óñíû íýðýýð õàäãàëàãäàí ¿ëäñýí óóãóóë èðãýíøëèéí äóðñãàëóóä îëîí áèé. Õî¸ð èõ äàëàéí äóíäàõ 3000 ìèëü ºðãºí ýõ ãàçàðò Àïïàëà÷è, Ðîêêèéí èõ óóëñ àëüõàí òàëä íü ñ¿íäýðëýí, ÌàêÊèíëàé îðãèë ãÿëàëçàæ, Ìèññóðè, Ìèññèïïè, Êîëîðàäî ãîë ìºðºí õýðõýí ýð÷ëýí ìÿðàëçàí, Àëÿñê áàÿëãàà ºâºðëºí ÷èìýýã¿éõýí íîéðñîõûã, Ìèàìèéí íàðëàã ºäð¿¿ä íàéðòàé ñàéõíààð ¿ðãýëæèëæ, Òåõàñûí òàëä ìîðüòîí äàâõèëäàõûã ººðèéí í¿äýýð ¿çýýã¿é ÷, ìèíèé ýõ îðíû ¿çýñãýëýíò áàéãàëèéí àäèëààð ò¿ìýí ç¿éëèéí àìüòàí æèã¿¿ðòíèéã öýíã¿¿ëýí áàéãàëü ýõ ààíàé ë ÿíçààðàà áèç ýý õýìýýí áîäíî.

ͺð òýìöëèéí ¿ð ä¿íä “Á¿ãä íàéðàìäàõ óëñ”-àà òóíõàãëàæ аñàí îí æèë¿¿ä, “Òóñãààð òîãòíîëûí òóíõàã”-àà çàðëàñàí ýðõ ÷ºëººíèé óðèàí, áîîë÷ëîë, àðüñ ºí㺺ð ÿëãàâàðëàõ ¿çëèéí ýñðýã õ¿í òºðºëõòөíèé õ¿÷èí ÷àðìàéëò, òýãø ýðõ, àðä÷èëñàí ñîíãóóëü, ýðõ ÷ºëººò èðãýí á¿ðèéí ñàíàëààð çºâøººðºãäºõ òºëººëëèéí àðä÷èëñàí ñèñòåì, Êîíãðåññ, íýãäñýí óëñûí Åðºíõèéëºã÷, “Á¿ãä íàéðàìäàõ íàì” áàéãààä õîæèì “Àðä÷èëñàí íàì” áîëñîí àíõíû óëñ òºðèéí íàì, àíõíû ¯íäñýí õóóëü ãýõ çýðýã òîî÷èæ áàðøã¿é ãàéõàìøãèéã á¿òýýã÷äèéí ñóó áèëãýýð ýíý íýð, ýíý ã¿ðýí ñ¿íäýðëýñýí áàéíàì.

ªä㺺 óëàì õóðäàöòàé äàÿàðøèí áóé õ¿í òºðºëõòºí ÷óõàì þóãààðàà èæèëñýõ, õààøàà çîðèõ ãýäýã íü òýðã¿¿ëýã÷ èõ ã¿ðí¿¿äèéí áîäëîãîîð äàâàìãàéëàí òîäîðõîéëîãäîæ áóé õýäèé ÷, ¿íýíäýý ýíý íü àëèâààã õ¿í á¿ðò õ¿ðãýõ, òýãø õ¿ðòýýìæèéí òóõàé îéëãîëò ãýäãèéã Àìåðèê õýëæ áàéõ øèã. Ìýäýýëýëæñýí ºíººäðººñ äýëõèéí ýäèéí çàñàã, óëñ òºð ãåîïîëèòèêèéí òàâöàíä Àìåðèê õýðõýí øèéäâýðëýõ òýðã¿¿ëýë ã¿éöýòãýæ áóéã áèä áýëõíýý ìýäýõ áèëýý. Ãàãöõ¿¿ ýíý íèéãìèéã õ¿ì¿¿ñ õýðõýí á¿òýýæ, ò¿¿íèéã õàìãààëæ õºãæ¿¿ëíýì. Èðãýí íü õýðõýí îðøäîã áîëîîä ýíý äýëõèéí ºíöºã áóëàí á¿ðýýñ òèéø òýì¿¿ëíýì áý. Èòãýë ¿íýìøèë íü þó âý. Ýðõ ÷ºëººíèé ýõ áóëàã áóñäàä õýðõýí ò¿ãýýãäíýì áý.

Õàìãèéí îéðòîæ õàðèëöñàí àìåðèê õ¿í ìèíü “Ýíõ òàéâàíû êîðïóñ”-ûí õºòºëáºðò ººðèéí ñàíàà÷ëàãààð íýãäñýí, Áîñòîí õîòûí èðãýí Ìýòüþ áàéñàíñàí. Òýðýýð Монголын маань жирийн нэгэн õºäºº ñóìàíä èðæ àíãëè õýë çààæ áàéñàí юм. Íóòãèéí èðãýäòýé ã¿éöýä õýë íýâòðýõã¿é ÷ ò¿¿íèé èðñýí çîðèëãî, àëèâààã ãàéõàëòàé ýíãèéíýýð îéëãîõ ÷àäâàð, ìîíãîë ãýðò, àõóéä äàæã¿é ºâºëæ÷èõýæ áàéãàà íü ìàíàéõàíä ¿íýõýýð íýã ë æèãòýé ñîíèí ñàíàãääàã áàéñàí. Õºãæèëòýé çàíд íü õ¿¿õä¿¿ä èõ äîòíîсно. Òýð ñàãñàí áºìáºãººñ èë¿¿òýéãýýð áåéñáîëä äóðòàé ãýíý. Ò¿¿íèéãýý õ¿¿õä¿¿äýä çààæ ºãíº, õàìò òîãëîíî. Òýäíèé õîòûí áàã íü “¯íäýñíèé ëèã”-èéí àâàðãà áîëîëã¿é èõ óäñàí òóõàé ÿðüæ áàéñàí ñàíàãäàíà. Áàñ áèäíèé ìýäýõ ñîíãóóëèéí òàëààð èõ ººð îéëãîëòòîé. Æîðæ Áóø, Àëüáåðò Ãîð íàðûí õýí õýí íü áàÿ÷óóäûí ýðõ àøãèéã òºëººëæ áóé ó÷ðààñ õýíèéã íü ÷ äýìæýýã¿é. Õàðèí äýìæñýí íýð äýâøèã÷ íü ìàø áàãà õóâèéí ñàíàë àâñàí ãýíý. Мөн бèäíèé ñîíèðõäîã Õîëëèâóäûí îääûí òàëààð íýã èõ сонирхдоãã¿é. Харин гèòàð òîãëîîä “Áèòëç”-èéí äóóíààñ äóóëж, ñîíèðõñîí äóóíû минь ¿ãèéã îð÷óóëæ ºãíº. Òýð ëàâ áèäíèé ãàäààä õýë ñóðàõ ãýæ ìóíãèíàäãààñ õàìààã¿é õóðäàí ìîíãîë õýëèéã ñóðñàí. Õàðèí ÿìàð øàøèí ø¿òëýãòýéã íü àñóóæ áàéñàíã¿é. Ñ¿¿ëä òýð áóöàõààñàà ºìíº ààâ, ýýæèéãýý àâ÷èð÷ íààäàì ¿ç¿¿ëýýä áóöñàí ñóðàãòàé.

Èéìýðõ¿¿ äóðñàìæ þó èëýðõèéëæ áîëîõ âý ãýæ ¿¿? Õîëûí “æèíõýíý àìåðèê õ¿í” ÿìàð ýíãèéíýýð õàæóóä áàéñàí òóõàé þó? Ýñâýë áèä ÿìàð èõ îéðòîæ èæèëñýæ áàéãàà òóõàé þó? Åðºíõèéëºã÷ íü õ¿ðòýë õóóðûí ýãøãèéí àéçìààð òîëãîéãîî ãàíõóóëàí õºãæèõèéã áèä õýðõýí îéëãîíîì. “Ýðõ ÷ºëººíèé õ¿÷èò òóíõàã”-òàé ìèíü òýâðýëäýí íàéðñàõûã áèä ÿìðààð õ¿ëýýæ àâàõ âý? Ýíý á¿õíýýñ áèä þóã ìýäýðíýì? Þóã ìýäýðíýì.

…ÿìàð íèéãýìä õ¿í ººðèéíõººðºº òàíüæ ìýäýæ, õ¿ðòýõ áîëîìæèéã…

…îäîî áèä îþóí ñàíààíû õóâüä ÿìàð èõýýð óëàì îéðòîæ áóéã…

…òèéøýý òà ÿìàð èõýýð òýì¿¿ëæ áóéã…

Ýíý á¿ãä ë áîëîâ óó.

Îäîî òà Àìåðèêèéí íýãäñýí óëñûã õýð çýðýã ìýäýõ âý?

Òèéìýý, áè ìýäýõ þì áàéíà.

Õóâü õ¿íä ýðõ ÷ºëºº îëãîñíîîð ò¿¿íä ÿìàð èõ áîëîìæ íºõöºëä¿¿ëæ áóéã. Õ¿íèé îþóí ñàíààíû åðòºíö äýõ õÿçãààðûí òóõàé îéëãîëò ÿìàð ºðãºíèéã. Õ¿í ýíý á¿õíèéõýý ýðõýýð þóíä çîðüæ, þóãààð òýòãýãäýí, þóí òºëºº àìüäðàõûí ýðõìèéã, õóóëü÷ëàí òóñãààð òîãòíóóëíà ãýäýã ìºðººäºëä áóé àç æàðãàëèéí òóõàé îéëãîëòòîé ÿìàð èõ îéðòîõûã áè ìýäýõ þì áàéíà.

Òèéìýýñ áè ýíý çàìààð àëõàæ áàéíà.

Òà õàìò àëõàõ óó?

2006.4 сар

Эрдэнэт.